Ocena odgrywa kluczową rolę w piramidzie ludzkich potrzeb, ponieważ związana jest z akceptacją i uznaniem. Może wpływać na motywację i stymulować rozwój ucznia do zdobywania wiedzy. To ważne, że ocena mobilizuje, ale nieco gorzej, gdy nie wskazuje do czego. Dlatego też pochylamy się nad kwestią oceny opisowej, której charakter rzetelnie relacjonuje postęp dziecka w nauce, wskazuje jego mocne strony oraz pomaga określić sfery wymagające od niego większego zaangażowania.

Koniec roku szkolnego to w większości placówek okres, kiedy jedni świadectwa chętnie eksponują, inni zaś skrupulatnie je chowają przed wzrokiem zainteresowanych. Wypełniają je różne stopnie, które w kategoryczny sposób selekcjonują uczniów, nie zawierając jednocześnie żadnego uzasadnienia. Stopnie urastają do rangi symbolu bez treści, co znajduje odzwierciedlenie np. w przypadku zmiany szkoły i innego poziomu nauczania. Okazuje się wówczas, że kryteria przyznawania tych samych ocen w poszczególnych placówkach są różne i w znacznym stopniu uzależnione od komponentu subiektywnej opinii nauczyciela.

Tymczasem oceny są przede wszystkim po to, by wspomagać uczniów w ich rozwoju. Niestety w przypadku stopni bywa, że stanowią one przede wszystkim przedmiot rywalizacji, co odciąga młodzież od istoty zdobywania wiedzy. Jeśli bowiem uzyskanie jak najwyższej oceny staje się celem samym w sobie, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko w niewłaściwy sposób ulokuje swoje motywacje, a w konsekwencji po prostu straci możliwość rozwinięcia swojego potencjału. Ponadto skala stopniowa, pozbawiona opisu lub uzasadnienia, pozostawia uczniów i ich rodziców z szeregiem pytań i wątpliwości dotyczących przebiegu procesu nabywania wiedzy.

Na czym polega ocena opisowa?

W sukurs przychodzi ocena opisowa, czyli informacja tworzona przez nauczyciela prowadzącego dany przedmiot w oparciu o systematyczną obserwację aktywności i postępów ucznia. Jej treść odnosi się do celów kształcenia, ale bierze też pod uwagę indywidualne predyspozycje dziecka. Weryfikuje i opisuje spektrum progresu, jaki młody człowiek wykonał w nauce, wskazuje obszary, w których musi on wzmocnić swoje kompetencje lub bardziej się zaangażować, a także pośrednio nakreśla potencjalne ścieżki rozwoju, dając uczniowi i jego opiekunom podstawy do podejmowania decyzji w kontekście przyszłej kariery.

Dzięki temu ocena opisowa nie tylko spełnia funkcję informacyjną, ale również diagnozuje bieżące potrzeby edukacyjne dziecka i motywuje do działania. Pozwala uczniowi zrozumieć, w jakim punkcie rozwoju się znajduje, co potrafi i jakie są jego mocne strony. Co istotne, ocena opisowa oparta jest na głębokim zrozumieniu potrzeb dziecka. Dlatego też jej treść podkreśla pracowitość, postęp, zaangażowanie i wytrwałość w dążeniu do celu, a także zmiany, jakie zaszły w okresie poddanym ocenie.

Mapa drogowa rozwoju dziecka

Rzetelność i wielopłaszczyznowość oceny opisowej determinują jej wymiar psychologiczny. Przejrzystość i zniuansowanie aspektów postępu ucznia w nauce powoduje, że dziecko widzi siebie w szerszym kontekście. Lepiej rozumie stojące przed nim wyzwania, przez co szybciej i chętniej znajduje sposoby, jak im sprostać. Ponieważ wie, czego potrzebuje do dalszego rozwoju, staje się bardziej kreatywne, samodzielne i skłonne do współpracy. Z kolei podkreślenie w ramach oceny opisowej najlepiej rozwiniętych kompetencji ucznia sprawia, że zyskuje on pewność siebie, poczucie własnej wartości oraz naturalny drogowskaz w kontekście dalszego rozwoju edukacyjnego i zawodowego.

Jednocześnie zmniejszeniu ulega element stresogenności wynikającej ze skali stopniowej. Dokonania dziecka nie są bowiem sprowadzane do wspólnego mianownika jednej z sześciu cyfr, które powierzchownie oceniają jego wiedzę i możliwości. Ocena opisowa wprowadza w świat ucznia i jego otoczenia komfort większej przewidywalności i precyzyjnie określoną celowość wskazanych kierunków działań. Ponadto nakreśla mapę drogową rozwoju dziecka, co pozwala kadrze nauczycielskiej, uczniowi i jego opiekunom na bieżąco weryfikować postępy w zdobywaniu wiedzy i zakres wykorzystania potencjału.

Ocena opisowa jawi się więc jako wielowymiarowe narzędzie, które przekrojowo i rzetelnie podchodzi do wysiłku edukacyjnego dziecka, pośrednio oddając w jego ręce pieczę nad własnym rozwojem. Choć sporządzenie jej wymaga zdecydowanie więcej czasu niż wystawienie stopnia, to z pewnością warto ponieść ten wysiłek. Bo więcej świadomych i zaradnych młodych ludzi, to więcej świadomych i zaradnych dorosłych.